Print Friendly

Tlamachtiliztli 12 Tlachīhualiztli tlen panoz (Verbos en tiempo futuro e indefinido)

TlapannextiliztliIntroducción

Al igual que los verbos intransitivos, los verbos en tiempo futuro son compuestos de un prefijo, una base verbal, y un sufijo. El tiempo futuro toma el sufijo –z para singular y –zceh para plural.

Los verbos en náhuatl están divididos en cuatro clases, pero aquí señalaremos solo una clase. Los verbos de la clase tres son aquellos verbos que terminan en /ia/ y /oa/. Al conjugar con el tiempo futuro, estos verbos pierden la ultima vocal y se agrega la /z/ y /zceh/. Por ejemplo:

  Ni – momachtia     “Yo estudio”

  Ni – momachti – z     “Yo estudiaré”

  Ti – momachti – zceh     “Nosotros estudiaremos”

 

TlamanextilliEjemplo

Ixcacuatitlan Veracruz por COERLL Nahuatl CC BY

TlahtoltecpanaliztliGramática

Tlachīhualiztli Tlen Panoz (Verbos en tiempo futuro e indefinido)

ni – (base verbal) – z

ti – (base verbal) – z

ø – (base verbal) – z

ti – (base verbal) – zceh

in – (base verbal) – zceh

ø – (base verbal) – zceh

 

Tlamanēxtilli tlen ahāhuiltiliztli tlen tlachīhualiztli (Ejemplos de la conjugación de verbos)

/tequiti/    “trabajar”

Nitequitiz     “Yo trabajaré”

Titequitiz     “Tu trabajarás”

Tequitiz     “Ella/el trabajará”

Titequitizceh     “Nosotros trabajaremos”

Intequitizceh     “Ustedes trabajarán”

Tequitizceh     “Ellas/ellos trabajarán”

 

/momachtia/     “estudiar”

  Nimomachtiz     “Yo estudiaré”

  Timomachtiz     “Tu estudiarás”

  Momachtiz     “Ella/el estudiará”

  Timomachtizceh     “Nosotros estudiaremos”

  Inmomachtizceh     “Ustedes estudiarán”

  Momachtizceh     “Ellas/ellos estudiarán”

 

/tlacuā/     “comer”

  Nitlacuāz     “Yo comeré”

  Titlacuāz     “Tu  comerás”

  Tlacuāz     “Ella/el comerá”

  Titlacuāzceh     “Nosotros comeremos”

  Intlacuāzceh     “Ustedes comerán”

  Tlacuāzceh     “Ellas/ellos comerán”

 

Tlamanēxtilli tlen tlahtolpamitl pan tlachīhualiztli tlen panoz (Ejemplo de enunciados en tiempo futuro e indefinido)

Nochocho motlaloz pan caltlamachtihcan.

“Mi hermano correrá a la escuela.”

María huanya ichocho tlachpānazceh mōztla.

“Maria y su hermana menor barrerán mañana.”

Juan ichān māltizceh tlayōhua.

“Ustedes se bañarán en la casa de Juan esta noche.”

Nochocho huan na nochipa tinehnemizceh ica tiotlac.

“Yo y mi hermano menor siempre caminaremos por la tarde.”

Mario mihtōtiz huanya iyōltzin pan tlaīxpiyalli.

“Maria bailará con su novia en el baile.”

 

Tequitl tlen momachtianih (Exercise for the students)

Identifica los verbos en tiempo futuro e indefinido, y luego conjuga los verbos en tiempo presente.

Mōztla ica yāhuatzinco nimēhuaz, nitlacuāz huan nimopatlaz huanya nochocho. Teipan tiyāzceh caltlamachtihcan. Ne caltlamachtihcan tinehnemizceh huan timotlalozceh. Teipan nochocho huan na timocuapazceh ica tiotlac huan timāltizceh tochān.

Chantequitl tlen momachtianihPractica para Estudiantes

Primero conjuga los siguientes verbos en tiempo futuro, usando todos los sujetos y sufijos numéricos.

Māltia

Chōca

Ātli

 

Segundo haz oraciones en tiempo futuro con estos verbos.

Māltia

Chōca

Ātli