Print Friendly

Tlamachtiliztli 12 Tlachihualiztli tlen panoz (Verbos en tiempo futuro e indefinido)

TlapannextiliztliIntroduction

Al igual que los verbos intransitivos, los verbos en tiempo futuro son compuestos de un prefijo, una base verbal, y un sufijo. El tiempo futuro toma el sufijo –z para singular y –zceh para plural.

Los verbos en náhuatl están divididos en cuatro clases, pero aquí señalaremos una clase. Los verbos de la clase tres son aquellos verbos que terminan en /ia/ y /oa/. Al conjugar con el tiempo futuro, estos verbos pierden la ultima vocal y se agrega la /z/ y /zceh/. Por ejemplo:

  Ni – momachtia     “Yo estudio”

  Ni – momachti – z     “Yo estudiaré”

  Ti – momachti – zceh     “Nosotros estudiaremos”

 

TlamanextilliExample

Ixcacuatitlan Veracruz por COERLL Nahuatl CC BY

TlahtoltecpanaliztliGrammar

Tlachihualiztli Tlen Panoz (Verbos en tiempo futuro e indefinido)

ni – (base verbal) – z

ti – (base verbal) – z

ø – (base verbal) – z

ti – (base verbal) – zceh

in – (base verbal) – zceh

ø – (base verbal) – zceh

 

Tlamanextilli tlen ahahuiltiliztli tlen tlachihualiztli (Ejemplos de la conjugación de verbos)

/tequiti/    “trabajar”

Nitequitiz     “Yo trabajaré”

Titequitiz     “Tu trabajarás”

Tequitiz     “Ella/el trabajará”

Titequitizceh     “Nosotros trabajaremos”

Intequitizceh     “Ustedes trabajarán”

Tequitizceh     “Ellas/ellos trabajarán”

 

/momachtia/     “estudiar”

  Nimomachtiz     “Yo estudiaré”

  Timomachtiz     “Tu estudiarás”

  Momachtiz     “Ella/el estudiará”

  Timomachtizceh     “Nosotros estudiaremos”

  Inmomachtizceh     “Ustedes estudiarán”

  Momachtizceh     “Ellas/ellos estudiarán”

 

/tlacua/     “comer”

  Nitlacuaz     “Yo comeré”

  Titlacuaz     “Tu  comerás”

  Tlacuaz     “Ella/el comerá”

  Titlacuazceh     “Nosotros comeremos”

  Intlacuazceh     “Ustedes comerán”

  Tlacuazceh     “Ellas/ellos comerán”

 

Tlamanextilli tlen tlahtolpamitl pan tlachihualiztli tlen panoz (Ejemplo de enunciados en tiempo futuro e indefinido)

Nochocho motlaloz pan caltlamachtihcan.

“Mi hermano correrá a la escuela.”

María huanya ichocho tlachpanazceh moztla.

“Maria y su hermana menor barrerán mañana.”

Juan ichan maltizceh tlayohua.

“Ustedes se bañarán en la casa de Juan esta noche.”

Nochocho huan na nochipa tinehnemizceh ica tiotlac.

“Yo y mi hermano menor siempre caminaremos por la tarde.”

Mario mihtotiz huanya iyoltzin pan tlaixpiyalli.

“Maria bailará con su novia en el baile.”

 

Tequitl tlen momachtianih (Exercise for the students)

Identifica los verbos en tiempo futuro e indefinido, y luego conjuga los verbos en tiempo presente.

Moztla ica yahuatzinco nimehuaz, nitlacuaz huan nimopatlaz huanya nochocho. Teipan tiyazceh caltlamachtihcan. Ne caltlamachtihcan tinehnemizceh huan timotlalozceh. Teipan nochocho huan na timocuapazceh ica tiotlac huan timaltizceh tochan.

Chantequitl tlen momachtianihPractice for Students

Primero conjuga los siguientes verbos en tiempo futuro, usando todos los sujetos y sufijos numéricos.

Maltia

Choca

Atli

 

Segundo haz oraciones en tiempo futuro con estos verbos.

Maltia

Choca

Atli